Door: Marieke van Abelen
Het windmolenpark Velswijkerbroek in Zelhem is dan wel afgeblazen, maar daarmee is de discussie rondom windmolens niet verstomd. Wat is er zo verkeerd zijn aan windenergie? Natuurlijk niets, maar je kunt wel vraagtekens zetten bij de manier waarop er gebruik van gemaakt wordt.
Het plan voor het windmolenpark in Zelhem is een gevolg van het voornemen van de provincie Gelderland om windmolens te laten bouwen met een totaal vermogen van 60 megawatt in 2010 als bijdrage in de vermindering van de CO2-uitstoot in ons land. Nederland heeft zich met het verdrag van Kyoto gecommitteerd aan het verminderen van de CO2-uitstoot en hoopt dat onder andere te bereiken door de bouw van windmolens met een totaal aan vermogen van 1500 megawatt in 2010. Windmolens leveren weliswaar stroom zonder de uitstoot van CO2 maar de groei van de electriciteitsconsumptie zal groter zijn dan de stroomproductie door nieuwe windmolens. Met deze windmolens wordt er hooguit een vermindering van de toename van de CO2 uitstoot bereikt*.
Daar komt nog bij dat het bedrijfsleven het teveel aan CO2 uitstoot kan afwentelen op anderen via CO2 handel. Wie teveel CO2 produceert krijgt een boete behalve als hij de rechten kan kopen van andere bedrijven die de hen toegestane hoeveelheden niet halen. Dat is wel een hele navrante variant van "de vervuiler betaalt". In plaats van dat elke producent probeert zijn CO2 uitstoot te beperken, mogen vervuilers vervuilen wat ze willen als ze maar betalen. Alsof je als je een vervuiler bent er recht op hebt een vervuiler te blijven.
Alsof dat nog niet erg genoeg is zijn in Nederland schone aardgasgestookte centrales stilgelegd omdat stroom uit Oost-Europa, dat in bruinkool- en steenkoolgestookte centrales opgewekt wordt, goedkoper is.Van alle fossiele brandstoffen is aardgas verreweg de schoonste, in alle opzichten veel schoner dan kolengestookte centrales. Om voor een dubbeltje op de eerste rang te zitten maakt Nederland schaamteloos misbruik van het gebrek aan milieubesef in het buitenland.
Hoe mooi ze ook zijn, windmolens zijn zelf een vorm van verspilling. De basis van een duurzaam milieubeleid is soberheid. Altijd het nieuwste, het beste, het snelste te willen hebben leidt tot een verspilling die zijn weerga niet kent. Dus als je je oude koelkast inruilt voor een nieuwe energiezuinige terwijl je oude nog niet versleten is, verspil je zoveel energie en grondstoffen dat de hele milieuwinst te niet gedaan wordt. Datzelfde geldt voor windmolens. In het bouwen van windmolens gaat zoveel energie en materiaal zitten, dat het wel eens milieuvriendelijker zou kunnen zijn om bestaande gasgestookte centrales te blijven gebruiken. Temeer daar die centrales nog lang niet aan vervanging toe zijn.
Is er op het Nederlandse platteland wel ruimte voor grote windmolenparken? Nederland zit op dit moment in een (lange) overgangsfase van goedkope bulkproductie naar een hoogwaardige economie waarin productie een grote toegevoegde waarde heeft. Met name in de agrarische sector vindt er een langzame verschuiving plaats van intensieve landbouw waarbij heel veel, maar hele goedkope producten gemaakt worden naar onder andere kleinschalig toerisme. Gezien de toeristische activiteiten die je in Nederland kunt ontplooien is dit een sector waarin op een milieuvriendelijke, kleinschalige manier veel geld verdiend kan worden. Maar dan wel op voorwaarde dat de belangrijkste grondstof van die sector, het Nederlandse landschap, intact blijft. De economische en milieuwaarde van het landschap is veel groter dan de opbrengst en CO2 besparing van windmolenparken. Of met andere woorden: het Nederlandse landschap is een schaars goed. De economische waarde (om van andere waarden nog maar te zwijgen) van Ruimte, Landschap, Natuur en Rust is veel hoger dan die van windmolenparken.
Een van de bezwaren die mensen in Zelhem hadden tegen de windmolens was de aantasting van hun woongenot. Ze zouden de overheid daarom aansprakelijk kunnen stellen voor planschade: de waarde van de woningen binnen een straal van 2,5 kilometer van de windmolens zou met 1/3 dalen en daar zou de gemeente Zelhem voor opdraaien. Hoewel de gerechtelijke uitspraak waarop dit berust nog niet definitief is, is het wel een interessante ontwikkeling. Nederland is nu eenmaal vol en iedereen moet een beetje opschuiven. Wie tegenwoordig in het buitengebied woont mag zich rustig tot de elite rekenen. Een dergelijke rust en ruimte zijn maar voor een kleine groep weggelegd. In een land waar de politiek zich zorgen maakt om het woongenot van de elite is er iets mis met de politiek. Daar staat tegenover dat het toekennen van planschade een primitieve, maar doeltreffende manier is om de economische waarde van het buitengebied zichtbaar te maken. Op die manier worden beleidsmakers wel gedwongen rekening te houden met de kosten van het aantasten van het landschap. Erg betrouwbaar is die manier overigens niet: als de huizenmarkt instort, blijft er van de extra kosten voor het compenseren van planschade niet veel over.
Helaas leidt de bouw van windmolens tot een soort schijnmilieuvriendelijkheid. Er heerst in Nederland een flinke zelfingenomenheid over ons collectieve milieubewustzijn. We scheiden ons afval, brengen kleren die we niet meer leuk vinden naar de kringloopwinkel en denken erover groene stroom te nemen, maar verder consumeren we tegen de klippen op. En daar ligt natuurlijk de kern van het probleem.
Dat neemt niet weg dat windenergie een sympathieke, relatief milieuvriendelijke vorm van elektriciteitsopwekking is. Het zou veel beter zijn windenergie te kopen uit streken waar ruimte en wind genoeg is. Op zee voor de kust of in het buitenland. Windmolenparken in het binnenland van Nederland zijn uit het oogpunt van duurzaamheid en het milieu volkomen ontoereikend, nauwelijks een druppel op een gloeiende plaat in het licht van wat er allemaal gebeurt op elektriciteitsgebied. Het lijkt erop dat het windmolenpark Velswijkerbroek vooral een reclameproject van NUON is om hun groene imago op te krikken. Het zou beter zijn te investeren in vermindering van de energieconsumptie, in energiezuinige apparaten en vervoer, in bewustwording van mensen bij alles wat ze doen, in hun privé-leven, in het bedrijfsleven en in de politiek.
* De geschatte toename van de stroomconsumptie in Nederland in 2010 ligt tussen 60 en 90 x 10 15 Joule. Om dat op te wekken is een minimaal vermogen nodig van 2000 tot 3000 megawatt.
Meer lezen over windenergie en het windmolenpark Velswijkerbroek?
http://www.gelderlander.nl (zoek alle stukken in het archief over windmolens in Zelhem)
http://www.groenlinks.nl/partij/2dekamer/publikaties/Deltaplanduurzameenergie.doc
http://www.ez.nl/default_bel.asp?pagina=co2_emissiehandel
http://www.denhaag.pvda.nl/tromp/2003/staned.htm
Wie graag meer van dit onderwerp wil weten en zin heeft een werkgroep te vormen, is van harte welkom!