Inhoud: op de kaart, memomug, de pot en de ketel, burgemeester op bijles?, het dilemma van de PvdA..., en het dualisme van de VVD, Rietveld, pendelbus, inhaalslag.

Op de kaart

Het is gelukt, Doetinchem staat op de kaart. Als centrumgemeente met bestuurscrisis. Met dank aan het college van B & W dat elkaar de tent uitvocht. Dat het negatieve beeld vervolgens goed bleef hangen ligt ook aan onszelf omdat geen raadslid er aan dacht een spoeddebat aan te vragen. Het illustreert twee dingen:

  • het grootste vooroordeel dat over "de politiek" bestaat, namelijk dat het niet om inhoud gaat maar om persoonlijke motieven, blijkt hier te kloppen. Over de rug van de eigen school en werknemers lijken er binnen het college oude rekeningen te zijn vereffend;
  • een van de argumenten voor gemeentelijke herindeling is dat een grotere gemeente over meer bestuurlijke kwaliteit en slagkracht beschikt dan een kleinere. Voor Doetinchem gaat dat in elk geval voorlopig niet op…

Memomug

Een van de aanleidingen voor de bestuurscrisis is het proces rondom de schaalvergroting van het openbaar voortgezet onderwijs, waarover verderop meer. Tot eind april 2004 wist de gemeenteraad alleen dat daaraan werd gewerkt. Pas in mei kreeg de raad inzage in de mogelijke financiële gevolgen ( € 2,4 miljoen) die de in 2003 en 2004 door het college getekende intentieverklaringen voor Doetinchem kunnen hebben. Maar dan heeft zich in het college al het volgende scenario afgespeeld:

Wethouder 1 kan zich niet vinden in een collegebesluit dat zowel de toekomst van het Rietveld als de zorg voor kwalitatief goed openbaar onderwijs (= een wettelijke taak van de gemeente) op het spel zet. Om het tij te keren, nodigt hij de andere collegeleden via een vertrouwelijke memo uit om over uitstel van dat Rietvelddossier te praten. Hetzelfde eenregelige memo mailt hij naar de fractievoorzitter van de PvdA zonder er vertrouwelijk op te zetten. Zij praat erover met de fractievoorzitter van het CDA, die echter van niets weet en bij een van zijn wethouders informeert hoe het zit.

Wethouders 2 & 3 maken van die memomug een olifant: door "deze schending van de vertrouwelijkheid" aan te grijpen om het vertrouwen in wethouder 1 op te zeggen. Deze dient daarop zijn ontslag in. Onbekommerd en zonder nader commentaar vertrekken wethouders 2 & 3 naar Pardubice. Ook als ze weer thuis zijn, houden ze zich angstvallig stil.

Wethouder 4 neemt het Rietvelddossier over, benadrukkend dat zij niet degene is die het vertrouwen in wethouder 1 heeft opgezegd. Later doet ze dat in een brief alsnog omdat ze verrast is over wat ze in het dossier aantreft. Er blijken namelijk in de loop van het fusieproces "verwachtingen" gewekt te zijn bij de drie fusiepartners, terwijl het college van niets wist. Zij licht haar deels op onjuiste gegevens gebaseerde brief toe in de pers en op stadstv. Wethouder 1 reageert met een weerwoord via dezelfde media.

De burgemeester en voorzitter van het college, meent niets meer te kunnen doen als collegeleden het vertrouwen in elkaar opzeggen. Ze gaat rustig een weekje op cursus.

De pot en de ketel

Wanneer we dit slagveld overzien, kunnen we een aantal conclusies trekken:

  1. dit is een schoolvoorbeeld van de pot (= het college) die de ketel (= de opgestapte wethouder) verwijt dat hij zwart ziet. Een deel van het college beticht een ander collegelid van solistisch optreden en achterhouden van informatie. Maar het onderwerp heeft regelmatig op de agenda van het college gestaan. Bovendien mag je van betrokken, full-time bestuurders verwachten dat ze hun stukken lezen en zichzelf en elkaar informeren over wat er speelt. Het college heeft de raad echter nog veel minder op de hoogte gesteld, terwijl de raad schoolbestuur is, budgetrecht heeft en kaders moet aangeven. De voorzitter van het college is ook voorzitter van de raad. Zij had moeten zorgen dat de raad werd geïnformeerd.
  2. Doetinchem heeft een collegiaal bestuur, maar daarvan was de afgelopen maand weinig te merken. Met de haven van de verkiezingen op 17 november in zicht, hebben B & W het niet kunnen opbrengen om het belang van het openbaar onderwijs en het imago van Doetinchem zwaarder te laten wegen dan persoonlijke motieven en partijpolitieke spelletjes. Het lijkt erop dat domweg de wil ontbrak om er samen uit te komen. Daarbij gaat het niet aan om alleen te wijzen naar de persoon die al is opgestapt. Hem ging het tenminste nog om de zaak. Ook het gangbare "gebrek aan chemie" kan geen excuus zijn. Het college gedroeg zich gewoon als een kleuterklas.
  3. bij dergelijk niet-professioneel optreden past maar een middel: een motie van wantrouwen. Deze dienden we samen met D66 en de Lijst Arik in. Hoewel de SGP-Christenunie onze analyse deelde, vond die partij het middel te zwaar en de collegepartijen gingen evenmin mee. De motie haalde het dus niet.

Burgemeester op bijles?

Onze motie van wantrouwen was aan het hele college gericht. Maar dat mocht niet van de burgemeester. Vanwege artikel 61b in de gemeentewet waarin staat dat de raad een kroonbenoemde burgemeester niet kan ontslaan, kan de term "het college" volgens haar niet in zo’n motie voorkomen.

Navraag bij juristen van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) leerde dat een motie van wantrouwen tegen een heel college best kan en meer voorkomt. Wordt zo’n motie aangenomen, dan nemen bestuurders vaak zelf ontslag. Als ze dat niet doen, kan de raad dat ontslag aanzeggen. En dat laatste kan alleen bij wethouders. Wellicht zit daar de verwarring.

De burgemeester hield echter voet bij stuk en weigerde de motie te behandelen als er "het college" in voorkwam. Toen hebben we "het college" vervangen door "de vier wethouders" en de oproep gedaan om overal waar het laatste stond, het eerste te denken. En we hebben bij Sinterklaas voor onze burgemeester een gemeentewet met toelichting besteld.

Het dilemma van de PvdA…

Bij de behandeling van genoemde motie viel de houding van de PvdA op. Weliswaar steunde die partij ons niet omdat ze achter haar opgestapte wethouder en toekomstig lijsttrekker bleef staan, maar het klonk niet erg overtuigend.

Het dilemma voor de PvdA werd nog beter zichtbaar toen de krant uit de mond van een van de fractieleden optekende dat de PvdA "er nog niet uit is of dit een persoonlijke kwestie is tussen collega’s of dat we heel boos zijn". Vrij vertaald komt dat neer op de keuze tussen wel of geen vervangende wethouder leveren. Maar als je na ruim drie weken nog niet weet of je boos moet zijn of niet, maak je geen sterke en zeker geen eensgezinde indruk. Inmiddels is dat laatste bevestigd door het aftreden van de fractievoorzitter.

en het dualisme van de VVD

Ook de VVD nam een verrassend standpunt in. Altijd bereid om de overige raadsfracties te wijzen op de werking van het dualistische systeem, sprak die partij er in de commissie als eerste terecht schande van dat de raad met zijn kaderstellende taak en budgetrecht volstrekt onvoldoende door het college was geïnformeerd. Nu leek dat allemaal opeens onbelangrijk. Dat de VVD haar eigen wethouder niet wil afvallen, is misschien begrijpelijk, dualistisch is het niet.

Rietveld

Na al deze politieke navelstaarderij zou je bijna vergeten dat er ook nog echte zaken aan de orde zijn geweest. Zo stonden ook de verzelfstandiging en de besturenfusie van het Rietveld op de rol.

Om op termijn te kunnen overleven moet een relatief kleine school als het Rietveld Lyceum een bestuurlijk verband aangaan met andere scholen. De fusieplannen met het Stedelijk Dalton College (Zutphen) en de Driemark (Winterswijk) verkeerden al in een vergevorderd stadium toen er plotseling gedoe ontstond over de hoogte van de "bruidsschat". Dat is het bedrag dat elke school van zijn oude bestuur meekrijgt om succesvol deel te kunnen nemen in de nieuwe bestuursvorm. De vertegenwoordigers van de drie fusiepartners hadden door een onafhankelijk bureau laten uitrekenen hoeveel elke school zou moeten inbrengen en deze uitkomsten daarna door KPMG laten toetsen. Men ging er dan ook vanuit dat de besturen met die bedragen zouden instemmen. Zo niet ons college van B & W. Dat vond een kwart van de gevraagde € 2,4 miljoen wel voldoende. Nieuw onderzoek wees uit dat hun berekening niet klopte en haastig werd een nieuw voorstel gepresenteerd. Nu kwam men uit op ruim € 1 miljoen. In de onderbouwing van dat bedrag zit echter nog een grote fout. Als die eruit gehaald wordt, zal de uitkomst ongeveer € 2,1 miljoen zijn. Misschien dat het Rietveld dan alsnog met de andere scholen kan meedoen.

Omdat het ons weinig zinvol leek om een besluit te nemen dat niet alleen funest is voor de school, maar ook vrijwel zeker zal moeten worden teruggedraaid, hebben we om uitstel gevraagd totdat een externe toets uitwijst hoe het echt zit. De andere partijen gingen daarmee akkoord.

Pendelbus

Tijdens de behandeling van de voorjaarsnota lukte het een nieuw initiatief aangenomen te krijgen.

We dienden een motie in waarin het college de opdracht krijgt een experiment met pendelbussen uit te werken. Op de VVD na deden alle fracties mee. Het idee is om vanaf een of meer transferia aan de rand van de stad busjes naar het centrum en het ziekenhuis te laten rijden. Dan hoeven er minder auto’s het centrum in. Zowel Syntus als de Regiotaxi zijn enthousiast en juist hun samenwerking maakt het project bijzonder genoeg om aanspraak te kunnen maken op en speciaal provinciaal subsidiepotje voor vernieuwingen op het gebied van openbaar vervoer.

Wethouder Keukenkamp zei achter de motie te staan, maar te betwijfelen of een goede uitwerking wel voor de gestelde termijn van 31 oktober haalbaar is. Die termijn is echter niet willekeurig gekozen. Als we gebruik willen maken van de subsidie van de provincie, moet er nog dit jaar met de proef worden begonnen. Nu maar hopen dat het plan op tijd klaar is en dat het experiment een succes wordt.

Inhaalslag

In dit fractiebericht is veel plaats ingeruimd voor de bestuurscrisis omdat die de gemoederen de laatste tijd erg heeft beziggehouden en wij u willen laten weten wat ons standpunt daarin is geweest. Daardoor blijven er een aantal onderwerpen liggen. Dat is natuurlijk jammer. Om dat goed te maken komt er na de zomer een soort "inhaalfractiebericht". We wensen iedereen een fijne vakantie!