Over Maarten
Dat hij bij XR zit noemt hij ‘helemaal niet de bedoeling’. Want opgegroeid als het braafste jongetje van de klas was het breken met burgerlijke ongehoorzaamheid voor hem een lastig proces, dat de nodige tijd heeft gekost. Maar... “de klimaatsituatie vraagt erom”, geeft hij aan. Stilzitten en niets doen is voor hem al lang geen optie meer. Hij doet het in zijn broek van angst om wat ons te wachten staat.

Doel en aanpak XR
Extinction Rebellion heeft een duidelijk doel: “Hou op met ons dood maken”. Het actievoeren is hierin enkel een middel. Als burgers zijn we onderdeel van een sociaal contract. In ruil voor onze burgerlijke gehoorzaamheid en belastingbijdrage zorgt de staat voor ons comfort en onze gezamenlijke veiligheid. Maar de staat pleegt aldus Maarten contractbreuk, door onvoldoende zorg te dragen voor het milieu. “Het is zo ernstig dat we dit recht af moeten dwingen bij de rechter. En zelfs als de burger in het gelijk wordt gesteld, wordt er tot op het hoogste niveau door de staat doorgeprocedeerd.” Hij verwijst hiermee naar rechtszaken zoals die van Urgenda. XR kiest met het oog op contractbreuk door de overheid voor doelgerichte burgerlijke ongehoorzaamheid om zo recht te halen. In plaats van veiligheid van de burger voorop te stellen is de regering alleen maar bezig middels geitenpaadjes zich onder hun verplichting uit te manoeuvreren. Als voorbeeld geeft Maarten de acties rondom de kolencentrale in Amsterdam: “De gemeente spreekt af de kolencentrale te stoppen, doet allemaal groene beloften, maar de kolentreinen blijven binnenkomen. Daarom is er elke paar weken een blokkade van de kolentreinen en dat blijven we doen tot er effect komt”. Gesprekken met de veiligheidsdriehoek worden door XR nu zelfs geweigerd, “want ze hebben niets nieuws te vertellen. We hebben niets aan (valse) beloften, waarom dan nog tijd en energie in gesprekken steken?”

Organisatiestructuur XR
XR heeft geen leden, geen penningmeester en geen clubblad. Er zijn wel 10 kernwaarden. Zolang je het daar mee eens bent, ben je welkom. Aangezien er geen leden zijn, is er ook geen contributie. Acties worden gefinancierd door de Stichting Vrienden van XR, die de vrijwillige donaties beheert. De organisatiestructuur is goed uitgedacht, maar tevens heel autonoom. De sociale cohesie en zorg voor elkaar is zo sterk dat dit voor een enorme drijvende kracht zorgt. “In het klein bouwen we die ideale samenleving die we zo graag zouden zien, waarbij iedereen in zijn kracht staat en op elkaar kan bouwen.” Tijdens de thema-avond zelf stonden de grote acties, zoals die op de A12, onder de aandacht, maar er zijn ook veel kleinere acties en activiteiten, die door XR worden georganiseerd. Denk aan workshops, speeches, repair-cafés en meer. Dat zorgt ervoor dat er binnen XR een rol is voor iedereen. Zolang een initiatief voldoet aan de kernwaarden is het welkom. “We zijn nog steeds exponentieel aan het groeien als organisatie, waarschijnlijk kunnen we ons best nog een tijdje binden rondom die kernwaarden. Maar er zal vast een punt komen waarop de boel zich zal opsplitsen, maar dat is helemaal niet erg. De eenheid bewaken is helemaal geen doel op zich.”

Cyclus van een actie
Een actie is veel meer dan dat deel wat zichtbaar is in de media. Zo krijgt elk nieuw lid een training over de “ins and outs” van het geweldloos actievoeren. Voorafgaand aan de actie vindt een briefing plaats en kiest iedereen de rol die tijdens de actie wordt ingenomen. Hierbij wordt rekening gehouden met het arrestatierisico dat individuen willen nemen. Voor de actiestart teken je een actieconsensus. Hierin staan het doel en de spelregels van de actie, welke niet onderhandelbaar zijn. Acties zelf zijn over het algemeen heel saai en een oefening in geduld, maar fysiek liggen lichamelijk ongemak, onderkoeling en pijn bij de arrestaties op de loer. Mentaal kan tijdens een lock-in het alleen zijn met je gedachten mentaal belastend zijn, maar zeker het gearresteerd worden kan erg traumatisch zijn voor mensen. Burnout-klachten liggen dan ook voor veel XR-ers op de loer. Daarom wordt ook gewaakt voor sociale druk bij acties. Na de actie is er sprake van een evaluatie, dit kan heel emotioneel zijn, zeker voor de mensen die gearresteerd zijn. Na deze evaluatie volgt een fase van regeneratie waarin je jezelf oplaadt voor een volgende actie. In deze fase kan je ook ondersteund worden door psychologen.

Relatie tussen XR en politiek
Nadrukkelijk op eigen titel geeft Maarten aan: “Uit principe is XR is niet politiek, maar onder verschillende leden zie je wel een politieke vingerafdruk”. Bij sommige partijen wordt het personen die een officiële functie hebben bij een politieke partij verboden om deel te nemen aan een actie, om de scheiding tussen politiek en actie te waarborgen. Het interne principe is: neem elkaar de maat niet, we doen wat we kunnen. XR heeft zowel de politieke ambitie als de deskundigheid niet in huis voor het bedenken van de oplossingen.
Andersom is XR wel heel blij met de support die de politieke partijen geven aan de XR- acties, bijvoorbeeld kamervragen naar aanleiding van de A12-acties. De rechtstaat staat onder druk en daar moeten we met z’n allen wat aan doen.
Over burgerlijke ongehoorzaamheid door personen die zelf actief zijn in de politiek lopen de meningen uiteen. Aan de ene kant val je als XRer het bestuur aan, terwijl je zelf deel uitmaakt van het systeem. Maar toch zijn er zeker wel mogelijkheden waarin beide rollen elkaar kunnen versterken. Na het delen van onderlinge ervaringen blijkt dat GroenLinks soepeler omgaat met een duaal ‘lidmaatschap’ van XR en GroenLinks waarbij activisme wordt genormaliseerd.

Conclusie
Zelfs de meest doorgewinterde actievoerder is bang voor het actievoeren, bang voor de politie, bang om gearresteerd te worden en bang voor de cel. Maar er is maar één ding nog beangstigender en dat is de angst voor onze gezamenlijke toekomst. Als je zelf wilt aansluiten bij Extinction Rebellion ben je van harte welkom zolang je je kan vinden in de 10 kernwaarden. Demonstranten zijn uiteraard nodig, maar er zijn ook veel andere rollen en initiatieven. Er is altijd iets wat bij je past. Persoonlijk advies van Maarten wanneer je wilt aansluiten bij XR is om rustig aan op te schalen en in kleine stapjes toe te treden, zodat je kan wennen aan wat het met je doet als persoon. Maar ook omdat het lidmaatschap en sociale cohesie verslavend werkt. Meer weten over over XR, bezoek https://extinctionrebellion.nl/

Leestips (voor als je toch lekker op de A12 zit met je boek):
- ‘Leven en lot’ (Vasili Grossman) over het talent van mensen om te gehoorzamen
- ‘Rebelleren voor het leven’ (Rozemarijn van ‘t Einde) een ervaringsverhaal over klimaatactivisme